کمر

ناحیهٔ کمر یا لومبار (lumbar) (در فرهنگ فارسی معین و لغت نامه دهخدا) ناحیه‌ای از تنه است که از بالا محدود به سطح افقیست که از کنار تحتانی دوازدهمین زوج دنده‌های قفسهٔ سینه می‌گذرد و از پایین محدود به سطحی افقی می‌شود که از تاج خاصره عبور می‌کند. ناحیهٔ کمری که معمولاً به نام کمر خوانده می‌شود، در قسمت جلو محدود به سطح داخلی تنه‌های مهرهٔ کمری است که در پشت امعاءو احشاء در ناحیهٔ شکم قرار دارند و از قسمت خارج یا خلف، عضلهٔ خارجی کمری و پوست بدن در این قسمت آن را محدود کرده است.^[۱][۲]
در ناحیه کمری انحنای ستون فقرات به جلو به سمت حفره شکمی می‌باشد. لامبار از حدود ۵ یا ۶ اینچ زیر استخوان کتف یا اسکاپولا شروع می‌شود و در بالا به قوس توراسیک یا قوس سینه‌ای مرتبط و از پایین تا ستون فقرات خاجی ادامه می‌یابد. در آناتومی کمر بخشی از شکم (ابدومن) است.

لامبار (lumbar (از کلمه lumbus به معنی شیر گرفته شده است و دقیقاً موید نامش می‌باشد چرا که قدرت و انعطاف‌پذیری از جهت بلند کردن اجسام، چرخیدن و خم شدن را در خود دارد. در آناتومی چهارپایان، لامبار یا کمر به بخش شکمی جثه بین دیافراگم و لگن اطلاق می‌شود. این ناحیه در واقع به ستون فقرات کمری و نواحی اطراف آن اشاره دارد. در آناتومی انسان ۵ مهره کمر بزرگترین و قویترین مهره‌ها در بخش قابل حرکت ستون فقرات می‌باشند که نبود مجرا در زائده عرضی(transverse process) از ویژگی‌های آنان می‌باشد.

ستون فقرات کمری[ویرایش]

ستون فقرات کمری دارای مشخصه‌های اختصاصی زیر می‌باشد:

• در ستون فقرات بیشترین وزن را مهره‌های ستون فقرات کمری تحمل می‌نمایند که بزرگترین مهره‌ها در ستون فقرات می‌باشند بطوری که مهره‌ها در این قسمت قادر به تحمل کل جثه می‌شوند.
• دو بخش انتهایی لامبار به نام L4-L5 و L5-S1، شامل مهره‌ها و دیسک‌ها، بیش تر وزن را تحمل می‌نمایند و بنابراین بیشترین احتمال آسیب در این قسمت رخ می‌دهد.
• ستون فقرات کمری در مفصل Lumbosacral (L5-S1 (به استخوان خاجی متصل می‌شود. این اتصال امکان چرخش را فراهم می‌سازد بنابراین لگن و ران‌ها هنگام راه رفتن و دویدن آویخته هستند و امکان حرکت ایجاد می‌شود.
• طناب نخاعی از انتهای جمجمه در میان ستون فقرات گسترش می‌یابد و تا T12-L1 جایی که ستون فقرات توراسیک (سینه‌ای) به ستون فقرات کمری می‌رسد ادامه پیدا می‌کند. در این نقطه رشته‌های عصبی بیشماری از طناب نخاعی مشتق شده و تا پایین‌ترین اندام‌های تحتانی همچون باسن و پاها گسترش می‌یابند. از آن جهت که طناب نخاعی در میان ستون فقرات کمری ادامه پیدا نمی‌کند آسیب به این نقطه به ندرت سبب ایجاد مشکل در سیستم عصبی یا فلج می‌گردد. طناب نخاعی در مهره‌های L1 – L2 به پایان می‌رسد. بافت عصبی که در زیر این بخش گسترش می‌یابد رشته‌های مجزای عصبی هستند که مجموعاً cauda equine را شکل می‌دهند. در بین هر مهره لامبار یک ریشهٔ عصبی وجود دارد و این ریشه‌های عصبی دوباره برای تشکیل بزرگترین عصب منفرد در بدن انسان به نام عصب سیاتیک با یکدیگر جمع می‌شوند. عصب سیاتیک به پا منتقل می‌گردد به همین دلیل یک ناهنجاری مثل فتق دیسک در ستون قفرات کمری با تأثیر گذاشتن بر ریشه‌های عصب می‌تواند سبب ایجاد دردی گردد که در امتداد با عصب سیاتیک تا پایین پا کشیده شود.
• چندین ماهیچه در کمر وجود دارد که به چرخش، انعطاف‌پذیری و قدرت ستون فقرات کمک می‌کنند. احتمال صدمه دیدن این ماهیچه‌ها به ویژه در هنگام بلند کردن یک جسم سنگین و یا بلند کردن در حال چرخش وجود دارد. کشیدگی ماهیچه در کمر می‌تواند بی‌نهایت دردناک باشد اما معمولاً ظرف چند روز یا هفته بهبود پیدا خواهد کرد.

ستون فقرات کمری بیشتر وزن بدن را تحمل می‌کند و بیشترین انعطاف‌پذیری را ایجاد می‌نماید، ترکیبی از قدرت و ظرافت که آنرا مستعد آسیب دیدن می‌کند به همین جهت شکایت از کمر درد بسیار شایع است.

دیسک کمر

دیسک‌های اسفنجی کوچکی از استخوان‌های (مهره‌های) تشکیل دهنده‌ی ستون فقرات پشت بدن حفاظت می‌کنند. زمانی که این دیسک‌ها سالم هستند، به مثابه ضربه‌گیرهای ستون مهره‌ها عمل می‌کنند و ضمناً انعطاف‌پذیری آن را نیز حفظ می‌کنند. اما زمانی که دیسک آسیب می‌بیند، احتمال برجستگی یا از هم گسستن و شکستن آن می‌رود؛ از این عارضه با اصطلاح فتق دیسک کمر و گاهی سرخوردگی یا پارگی دیسک کمر نیز یاد می‌شود که از علت کمر درد می باشد. احتمال بروز بیرون زدگی و پارگی دیسک کمر در هر بخشی از ستون مهره‌ها وجود دارد، اما اکثرا پارگی دیسک بر کمر (مهره‌های کمری) تأثیر می‌گذارد؛ و در برخی موارد نیز در گردن (مهره‌های گردنی) و به ندرت در قسمت فوقانی پشت (مهره‌های سینه‌ای) رخ می‌کند. علل زیر از دید یک جراح ستون فقراتمی‌توانند منجر به بروز فتق دیسک شوند:

• فرسودگی و سایش دیسک. همگام با بالا رفتن سن، دیسک‌ها خشک (کم آبی دیسک کمر) می‌شوند و آب خود را از دست می‌دهند و در نتیجه دیگر مانند قبل انعطاف‌پذیر نخواهند بود.
• آسیب دیدن ستون مهره‌ها. این آسیب ترک‌ها یا پارگی‌های بسیار کوچکی را در لایه بیرونی سخت دیسک ایجاد می‌کند، در نتیجه ژل غلیظ دیسک از پارگی‌ها یا ترک‌های پدید آمده در لایه بیرونی دیسک به بیرون رانده می‌شود و در نهایت دیسک برجسته یا شکسته و ازهم گسسته می‌شود.

فشار وارد کردن دیسک برجسته به ریشه‌های عصبی علت بروز درد، کرختی و ضعف در ناحیه‌ای از بدن می‌شود که اعصاب از آن می‌گذرند. پارگی دیسک کمر موجب درد و کرختی کمر، باسن و گزگز پا می‌شود که آن را در اصطلاح سیاتیک می‌نامند. سیاتیک رایج‌ترین علامت بیرون زدگی و پارگی دیسک کمر است. اگر در نتیجه فتق دیسک فشاری به عصب وارد نشود، احتمال کمردرد وجود دارد، هر چند گاهی هیچ دردی حس نمی‌شود. اگر در هر دو پا احساس ضعف یا کرختی کردید و کنترل مثانه یا روده‌تان را نیز از دست دادید، بی‌درنگ به پزشک و متخصص ستون فقرات مراجعه کنید. چرا که این حالت می‌تواند نشانه‌ای از مشکل جدی‌تر، اگرچه نادر، سندرم کودا اکوینا (سندرم انتهای نخاع یا سندرم دم اسب) باشد. 

سیاتیک چیست؟علتش چیست؟

سیاتیک بیشتر در سنین 50-30 سالگی بوجود میاید و علت عمده آن پاره شدن دیسک بین مهره ای است. بدنبال وارد شدن فشار بیش از حد به ستون مهره، قسمت حلقوی محیطی دیسک ( آنولوس فیبروزوس) پاره شده و قسمت مرکزی ( نوکلئوس پولپوزوس) از بین شکاف پارگی به بیرون راه پیدا میکند. این قسمت بیرون زده را هرنی یا فتق میگویند.

مهمترین مشکلی که در فتق دیسک بوجود میاید اینست که قسمت بیرون زده به  ریشه های عصبی که در حال بیرون آمدن از نخاع و مهره هستند فشار وارد میکند. همچنین تماس مواد شیمیایی تشکیل دهنده قسمت ژلاتینی دیسک با ریشه های عصبی موجب تحریک و التهاب آنها میشود. این فشار و التهاب عصب موجب بروز علائم سیاتیک میگردد. در ستون مهره کمری این تغییرات بیشتر در دیسک بین مهره های 3 و 4 و دیسک بین مهره های 4 و 5 ایجاد میشود.

هرنی یا فتق دیسک معمولاً بعد از فعالیت هایی مانند بلند کردن یا هل دادن جسم سنگین یا خم شدن یا چرخیدن ناگهانی بوجود میاید. بطور متوسط از هر 50 نفر یک نفر در طول عمرش دچار هرنی دیسک میشود و از این تعداد در 25-10 درصد آنها علائم بیماری ممکن است بیش از شش ماه ادامه یابد.